Unifikacja służb policyjnych II RP

Unifikacja policji państwowej na obszarze II Rzeczypospolitej nie była łatwa i następowała stopniowo. Proces tworzenia się niepodległego państwa polskiego wpłynął na to, że ujednolicenie policji przebiegało w różnym czasie i w różny sposób na poszczególnych terenach Polski 20-lecia międzywojennego.

Były zabór rosyjski

Najlepiej sytuacja przedstawiała się w byłym Królestwie Polskim, gdzie w chwili wydania ustawy o policji państwowej (1919 rok) likwidacja różnorodnych organizacji bezpieczeństwa była już w toku. Ciągle jednak, aż do roku 1920, odrębnie funkcjonowały Wojskowa Straż Kolejowa i Straż Rzeczna. 2 sierpnia 1919 r. utworzono sześć okręgów policyjnych: warszawski, łódzki, kielecki, lubelski, białostocki i m.st. Warszawy. Pierwszym komendantem głównym Policji Państwowej został Władysław Henszel, a jego zastępcą Marian Borzęcki.

Małopolska

Kolejne kroki zmierzające do zunifikowania różnorodnych organizacji w jednolite okręgi policyjne podjęto w Małopolsce. Na terenie tym, oprócz Żandarmerii Krajowej i Polowej w Krakowie i Lwowie, służbę bezpieczeństwa pełniły policje wojskowe.

Na mocy rozporządzenia Ministra Spraw Wojskowych i Ministra Spraw Wewnętrznych z 12 listopada 1919 r. nadzór nad galicyjską żandarmerią krajową i policją wojskową przejęło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Jednocześnie utworzono urząd Komendanta Policji na Małopolskę. Stanowisko to zajął Wiktor Hoszowski – dotychczasowy komendant małopolskiej żandarmerii.

Rozporządzenie to było jedynie wstępem do dalszej unifikacji służb policyjnych. Kolejnym etapem było przejście 1 marca 1920 r. pod zwierzchni nadzór MSW żandarmerii polowej. 15 sierpnia 1921 r. przekształceniu uległy oddziały policyjne pozostające w zarządzie Dyrekcji Policyjnych we Lwowie i Krakowie. Proces ujednolicenia instytucji policyjnych w Małopolsce zakończono ostatecznie 14 października 1921 r., kiedy zlikwidowano stanowisko Komendanta Policji Państwowej na Małopolskę.

Były zabór pruski

Za pierwszą organizację polskiej służby bezpieczeństwa na tym obszarze można uznać Prezydium Policji m. Poznania, które 29 grudnia 1918 roku zostało objęte przez komendanta polskiej Straży Ludowej. 31 grudnia urząd prezydenta policji powierzony został z ramienia Rady Ludowej Karolowi Rzepeckiemu. Służba ta zapewniała bezpieczeństwo tylko na obszarze Poznania, dlatego też rozpoczęto prace nad stworzeniem policji na pozostałych terenach. Dla ośrodków pozamiejskich organizowano umundurowaną i uzbrojoną na sposób wojskowy Żandarmerię Krajową. W miastach służbę pełniły podporządkowane burmistrzom policje komunalne, których funkcjonariusze umundurowani na wzór niemiecki nosili orzełki polskie jedynie na czapkach.

Na mocy rozporządzenia Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej z dnia 11 czerwca 1920 r. wszelkie instytucje porządkowe działające na terenie województwa poznańskiego i pomorskiego wcielono do Policji Państwowej. Komendantem Policji Państwowej b. Dzielnicy Pruskiej został Saturnin Mrovincisics, komendantem okręgu pomorskiego Zygmunt Wiza, a poznańskiego – Wiktor Ludwikowski. Ostatecznie Policja Państwowa na tym obszarze ukształtowała się 25 maja 1921 r.

Górny Śląsk

W swoistego rodzaju autonomii pozostawała nadal policja śląska, tworzona w warunkach walki wyzwoleńczej. W czerwcu 1922 r., gdy nastąpiło ostateczne rozstrzygnięcie kwestii Górnego Śląska, służbę bezpieczeństwa na przyznanych Rzeczypospolitej terenach objęła Policja Wojewódzka, podlegająca bezpośrednio Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Obejmowała ona swoim zasięgiem zarówno Górny Śląsk jak i Śląsk Cieszyński.

Ziemie wschodnie

Na tym obszarze proces unifikacji przebiegał najtrudniej. Po przełamaniu ofensywy radzieckiej w 1920 r. zadanie organizacji policji na ziemiach wschodnich przekazane zostało Komendzie Głównej Policji, która powołała do życia Komendę Policji Terenów Przyfrontowych i Etapowych z siedzibą w Konstancinie pod Warszawą. Podstawowym zadaniem tej instytucji było tworzenie jednostek policyjnych w miarę odzyskiwania wschodnich terenów RP.

13 grudnia 1920 r. rozciągnięto moc obowiązującej ustawy o Policji Państwowej na ziemię wołyńską, poleską i nowogrodzką, tworząc z nich dalsze okręgi, a 14 marca 1921 r. zlikwidowano Komendę Terenów Przyfrontowych i Etapowych.

Najdłużej proces unifikacji przebiegał na Wileńszczyźnie. W okresie tworzenia się młodego państwa polskiego kwestia przynależności tych terenów była przyczyną wielu konfliktów. Kiedy w marcu 1922 roku Litwa Środkowa została ostatecznie połączona z państwem polskim, rozpoczął się ostatni etap unifikacji policji wileńskiej z policją ogólnopolską. W lipcu 1922 r. Komendę Główną Ziemi Wileńskiej przekształcono w Komendę XVI Okręgu w Wilnie. Był to ostatni akt unifikacyjny policji państwowej.

A
A+
A++
Powrót
Drukuj