W dniu 24 lipca 1919 roku Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o Policji Państwowej. Pełne wykonanie tej ustawy trwało do 1925 roku, tj. ostatecznego utworzenia komend wojewódzkich które odpowiadały administracyjnemu  podziałowi państwa. Policja Państwowa z zakresie uzbrojenia, umundurowania i organizacji wewnętrznej była zorganizowana na wzór wojskowy.

       Województwo Kieleckie stanowiło swoim obszarem III Okręg Policji Państwowej, który dzielił się na komendy powiatowe, komisariaty i posterunki. W 1939 roku pracowało tam 2295 osób. Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Radomiu była jedna z 17 komend powiatowych. Swoja siedzibę miała w gmachu ówczesnego starostwa przy ul. Żeromskiego Nr 53 (potem – także siedziba starostwa, budynek Urzędu Wojewódzkiego w Radomiu, a obecnie siedziba niektórych wydziałów Urzędu Miejskiego, Sądu Gospodarczego, Instytutu Pamięci Narodowej i zamiejscowych wydziałów Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego).

       Do zadań komendy należały głównie sprawy administracyjne, gospodarcze a także nadzór nad szkoleniem policjantów z terenu powiatu radomskiego. W związku z tym iż zakres zadań obejmował praktycznie tylko czynności dowódczo-sztabowe, służyło w niej tylko 19 policjantów (stan na 1923 rok). W skład Komedy Powiatowej w Radomiu wchodziły komisariaty: miejski i kolejowy. Komisariat miejski wykonywał zadania związane z zapewnieniem porządku, spokoju publicznego oraz bezpieczeństwa osób i mienia. Komisariat kolejowy wykonywał podobne czynności lecz ograniczone do terenu kolejowego, ochronę mienia kolei żelaznych, ochronę konwojów rządowych, mienia kolejowego jak również „udzielania pomocy organom kolejowym przy nieporozumieniach z publicznością (podróżnymi)”. Typową jednostką wykonawczą policji był posterunek. Do jego głównych zadań należało: utrzymanie porządku i bezpieczeństwa obywateli na podległym terenie, prowadzenie dochodzeń w drobnych sprawach kryminalnych (kradzieże, zabór mienia, bójki itp.). Policjanci z posterunków wypełniali także polecenia władz sądowych i samorządowych. Na terenie powiatu radomskiego ustanowionych było 16 posterunków. Stan obsady tych jednostek wahał się od ośmiu do trzech funkcjonariuszy. Na czele posterunku stał zazwyczaj komendant w stopniu przodownika lub starszego przodownika.

       Wyposażenie w środki transportowe było dość skromne. Pod koniec lat trzydziestych Komenda Powiatowa posiadała na stanie jeden samochód osobowy i jeden pół ciężarowy, a także jeden motocykl. O wiele lepiej przedstawiały się łączność, ponieważ na 16 posterunków tylko jeden nie posiadał telefonu. Zupełnie dobrze wyglądała sprawa uzbrojenia funkcjonariuszy. Dysponowali oni 176 karabinami z bagnetami, 4 bez bagnetów, 211 rewolwerami oraz dwoma sztukami ręcznych karabinów maszynowych. Dochodziło do tego

130 sztuk hełmów stalowych oraz 170 pałek gumowych jak również broń chemiczna w postaci granatów gazowych w liczbie 132 sztuk i dwóch specjalnych karabinków do ich wystrzeliwania. Magazyn policyjny miał na swoim składzie 45 masek przeciw gazowych i  specjalne wyposażenie w postaci czterech tarcz i pancerzy ochronnych, zabezpieczający do strzałów z broni palnej.

        W strukturach Policji Państwowej oprócz służby mundurowej funkcjonował pion śledczy, zajmujący się zapobieganiem i wykrywaniem przestępstw. Oddzielnym pionem była defensywa policyjna, wykonująca zadania  związane z rozpracowaniem życia społeczno-politycznego kraju, a przede wszystkim zwalczania „organizacji wywrotowych”. Stan osobowy funkcjonariuszy w powiecie radomskim był zmienny. W 1923 roku służyło 223 policjantów, w 1932 – 216, w 1939 roku – 209.

        Wśród pozasłużbowych zainteresowań policjantów dużym powodzeniem cieszył się sport, szczególnie pływanie oraz jazda na rowerze. Do czynnego uprawiania kolarstwa zachęcał a nawet namawiał Komendant powiatowy w Radomiu. W 1927 roku wysłał do komendantów posterunków pismo o treści: „Tempo dzisiejszego życia wymaga, aby policjant umiał użytkować wszelkie środki lokomocji, w szczególności rower. Polecam zatem wszystkim kierownikom jednostek policji w powiecie radomskim przedłożyć mi wykaz szeregowych nie posiadających umiejętności jeżdżenia na rowerze. Objętych tym wykazem polecam przeszkolić w jeździe na rowerze…”. Policjanci potraktowali poważnie zalecenia komendanta o czym świadczy fakt, iż na 203 funkcjonariuszy aż 128 posiadało własne rowery, wykorzystując je często do pracy służbowej.

 KONTUNUATORZY TRADYCJI

       Na początku 2010 roku, wśród osób zajmujących się czynnie rekonstrukcją historyczną wywodzących się w większości z członków Radomskiego Pododdziału Konnego /pododdziału kawalerii ochotniczej w barwach 4 Szwadronu Radomskiego 11 Pułku Ułanów Legionowych/, narodził się pomysł powołania do życia grupy historycznej występującej w umundurowaniu policji z okresu II Rzeczypospolitej. Pomysłodawcą tych działań był Paweł Łuk-Murawski, pasjonat rodzimej historii, instruktor jazdy konnej, wieloletni v-ce prezes Studenckiego Klubu Jeździeckiego Politechniki Radomskiej oraz dowódca pododdziału kawaleryjskiego. W 2009r. na bazie posiadanego zbioru zabytkowych rowerów, zorganizował on „Pododdział Kolarzy Wojska Polskiego z 1939 roku, jako zapominanego rodzaju formacji wojskowej. Pomysł „na policję zakiełkował” w czerwcu 2010roku. podczas imprezy rowerowej „Zabłyśnij na drodze” jaką współorganizował Urząd Miejski w Radomiu oraz Komenda Wojewódzka Policji. W imprezie tej brał udział ówczesny zastępca Mazowieckiego Komendanta Wojewódzkiego Policji, inspektor Rafał Batkowski /obecnie komendant garnizonu wielkopolskiego i pasjonat kolarstwa/ który słowami – „Ja popieram”, poparł pomysł Pawła Łuk-Murawskiego, zgłoszony do ówczesnego Prezydenta Miasta Radomia. Pomiędzy czerwcem a lipcem 2010 r. nowo stworzona sześcioosobowa grupa, posiadał już w miarę kompletne umundurowanie /jeszcze bez oznak służbowych i właściwych sznurów do gwizdków, lecz już z replikami pałek oraz broni.

       Nowopowstała formacja przyjęła nazwę: Grupa Rekonstrukcji Historycznej III Okręgu Policji Państwowej – Komisariat w Radomiu. Zainaugurowała ona swoją działalność 21 lipca 2010 roku, podczas obchodów 91 rocznicy uchwalenia ustawy „O Policji Państwowej” , jaką zorganizowała K.W.P w Radomiu. Grupa wystąpiła wtedy jak „patrol cyklistów policyjnych”, co jest jej znakiem rozpoznawczym po dzień dzisiejszy. Do swojej „historycznej służby” członkowie grupy, wykorzystują zabytkowe rowery marki „Łucznik”, produkowane w latach 1929 – 1939 przez Fabrykę Broni w Radomiu. Pojazdy na których  poruszają się „cykliści” pochodzą z drugiej połowy lat trzydziestych ubiegłego wieku.

       W listopadzie 2010 roku, w Komendzie Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu, miała miejsce uroczystość powołania Koła Nr1 w Radomiu – Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 roku. W skład Koła weszli właśnie członkowie GRH III Okręgu Policji Państwowej – Komisariat w Radomiu. Podczas tej uroczystości w obecności władz Komendy oraz kadry kierowniczej i Zarządu Głównego WSRP, członkowie grup z rąk Pana Michała Krzysztofa Wykowskiego - ówczesnego wiceprezesa Rodziny Policyjnej - otrzymali legitymacje z wpisanymi honorowymi stopniami policyjnymi jak również odznaki organizacyjne. Na przewodniczącego Koła radomskiego został powołany aspirant Paweł Łuk-Murawski, komendant grupy rekonstrukcyjnej. Na tej uroczystości został on również przyjęty w poczet Klubu Kolekcjonerów Policyjnych.

         Od 2012 roku członkowie Koła Nr 1 w Radomiu, ćwiczą w ramach zajęć sportowych zapomnianą czwartą dyscyplinę szermierczą, jaką była – szermierka na bagnety karabinem szermierczym, sport bardzo popularny w okresie dwudziestolecia międzywojennego, a uprawiany w kraju do końca lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. W 2013 roku zwieszając swoje zainteresowania szermiercze, radomianie trenują – floret klasyczny, natomiast od 2014 roku z powodzeniem trenują – klasyczną szablę sportową. W też roku, jako jedyni w kraju, podjęli się uprawiania japońskiej sztuki walki zwanej Jukendo /droga bagnetu/, czyli walki, szermierki na bagnety japońskim karabinem szermierczym. Tę sztukę walki od końca XIX wieku, po chwilę obecną ćwiczą miedzy innymi funkcjonariusze policji japońskiej. Od czasu powstania Koło Nr 1 w Radomiu, którego organem wykonawczym jest grupa rekonstrukcji historycznej, niezwykle aktywnie uczestniczy w różnych uroczystościach, świętach i innych imprezach jaki są organizowane w kraju. Znakiem rozpoznawczym Koła Nr 1 są mundur policyjny, zabytkowe rowery i szermierka.

 

Warszawa, kwiecień 2015                                                                    Paweł Łuk Murawski