Wykowski Szymon Wacław (1878-1942)

Szymon Wacław Wykowski urodził się 28.10.1878 roku w majątku Postawele. Jego ojciec Jan oraz stryj Wincenty, byli powstańcami styczniowymi. Matka Stanisława z Chamskich, była córką Marszałka Powiatu Sejneńskiego. Rodzina od kilku pokoleń posiadała i dzierżawiła dobra ziemskie na Suwalszczyźnie.

Szymon Wykowski jako młody chłopiec pobierał nauki domowe, a następnie został wysłany do gimnazjum filologicznego w Mariampolu, które ukończył w 1897 roku. Rodzice dbając o dalsze wykształcenie syna, polecili aby udał się do Warszawy w celu odbycia praktyki w aptekach przygotowującej do podjęcia studiów wyższych. Po zdanych egzaminach praktycznych, wyjechał na studia uniwersyteckie w Dorpacie, które ukończył w 1902 roku egzaminem na wydziale farmacji uzyskując stopień prowizora farmacji.

Po skończonych studiach osiadł na stałe w Warszawie, gdzie prowadził własną aptekę przy ul. Targowej. W 1905 roku wstąpił w związek małżeński ze Stanisławą z Nowina -Witkowskich. Miał syna Jana i dwie córki Wandę i Zofię.

W 1904 roku wstąpił do PPS w której aktywnie działał. Był wielokrotnie aresztowany podczas manifestacji, pochodów i wystąpień ulicznych. Po zatrzymaniu na placu Grzybowskim w 1906 roku, trafił do Cytadeli. Dzięki rodzinie i swojemu przełożonemu z organizacji a późniejszemu koledze gen. Janowi Jurowi - Gorzechowskiemu, został po miesiącu wykupiony z więzienia, unikając w ten sposób zesłania do Chabarowska.

W swoim mieszkaniu na Pradze ukrywał poszukiwanych przez carską policję działaczy PPS, przechowywał bibułę i broń partyjną. Od 1907 roku był członkiem czynnym Macierzy Szkolnej. Udostępniał własnego mieszkania na odbywające się tajne komplety, gdzie wraz z innymi prowadził wykłady. Pracował także społecznie wraz z żoną w Sekcji Wydziału Pomocy dla Ludności na Pradze, niosąc pomoc najuboższym rodzinom.

W 1914 roku wstąpił do powstającej w Warszawie Straży Obywatelskiej XIV Okręgu na Pradze. Od lutego 1916 roku służył w Milicji Miejskiej. W styczniu 1919 roku znalazł się w Policji Komunalnej, a od lipca w utworzonej już formalnie ustawą sejmową Policji Państwowej w stopniu aspiranta. W 1921 roku awansował do stopnia podkomisarza, a w grudniu 1923 roku komisarza Policji Państwowej. Publikował artykuły z zakresu kryminalistyki w prasie policyjnej m.in. „Na Posterunku”.

W latach dwudziestych pełnił funkcję kierownika kilku warszawskich Komisariatów m.in. XV, VI i XI. W 1931 roku został powołany na stanowisko oficera inspekcyjnego m. st. Warszawy w Komendzie Miasta. Następnie do roku 1934 był Komendantem Powiatowym w Brześciu nad Bugiem i w Zborowie. Został następnie przeniesiony do Łodzi na stanowisko kierownik śródmiejskiego Komisariatu. Od 1935 roku był Komendantem Powiatowym w Wieluniu.

W 1939 roku powrócił do Warszawy gdzie został Kierownikiem XI Komisariatu Policji Państwowej przy ul. Poznańskiej 13. We wrześniu w chwili wybuchu wojny pozostał w stolicy nie podporządkowując się tym samym – podobnie jak przeważająca część warszawskiej Policji Państwowej – rozkazowi Komendanta Głównego o ewakuacji całego korpusu na wschód. Wraz z innymi policjantami oddał się do dyspozycji Prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego. Podczas wojny obronnej brał czynny udział w ewakuacji ludności cywilnej z miasta, zabezpieczaniu mienia, organizacji obrony przeciwlotniczej itp.

Po kapitulacji stolicy pozostał w służbie i wkrótce po decyzji Hansa Franka o rozwiązaniu Policji Państwowej i utworzeniu Policji Polskiej w dniu 17 grudnia 1939 roku, stał się jej funkcjonariuszem. Włączył się natychmiast w nurt konspiracyjny, walkę podziemną z okupantem w ramach Służby Zwycięstwu Polsce, a później Związku Walki Zbrojnej. Już w marcu 1940 roku aktywnie tworzył podwaliny pod pierwsze zakonspirowane organizacje policyjne, współpracując ściśle z Tajną Armią Polską i kierując komórką wywiadu. W dniu 7 maja 1940 roku podobnie jak wszyscy oficerowie warszawskiej Policji Polskiej tzw. ”granatowej” został aresztowany przez Niemców. Przebywał kilka tygodni na Pawiaku. Szczęśliwie uniknął wysłania do Auschwitz. Zwolniony przez Niemców, powrócił do służby nadal aktywnie działając w podziemiu. W ramach zadań organizacji zabezpieczał akcję stopniowego wyprowadzenia kilkudziesięciu Żydów z terenu getta w oparciu o fałszowane legitymacje policyjne. Przechowywał w kierowanym przez siebie Komisariacie przy ul. Poznańskiej partie żywności, broń i amunicję do dyspozycji Żydowskiego Związku Wojskowego. Wiosną 1941 roku dwukrotnie organizował przerzut specjalnych wysłanników ZWZ przez granicę z ZSRS z mikrofilmami ostrzegającymi o szykowanej napaści Niemiec.

Na początku 1942 roku został aresztowany przez gestapo, z grupą kilkunastu innych policjantów pracujących w Komisariacie przy ul. Poznańskiej i osadzony na Pawiaku. Przez wiele miesięcy był okrutnie przesłuchiwany na Szucha (bez rezultatu). W nocy z 27/28 maja 1942 roku został wywieziony wraz z grupą 222 więźniów do lasów sękocińskich i tam rozstrzelany. Ofiary wrzucono do dołów śmierci. Po wojnie w lipcu 1946 roku został podobnie jak inni ekshumowany i spoczął w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym w Magdalence.

Szymon Wacław Wykowski był człowiekiem wychowanym w duchu patriotyzmu, który wpajano mu w domu rodzinnym z dziada, pradziada. Przedkładał sprawy niepodległej ojczyzny ponad inne. Był wzorowym oficerem Policji Państwowej o nienagannym przebiegu służby, wysoko ocenianym przez zwierzchników, szanujący podwładnych. Był także głową rodziny dbając zawsze o jej dobro. Wojna niestety obeszła się bez litości również z Jego rodziną. Najmłodszą córkę Zofię, za działalność konspiracyjną gestapo zamęczyło na Szucha w maju 1940 roku. Syn Jan oficer 32 Pułku Piechoty, kawaler Krzyża Walecznych ranny pod Mławą, przebywał do końca wojny kolejno w sześciu oflagach. Ze zniszczonym zdrowiem powrócił do kraju. Prześladowany przez stalinowskie władze, dwukrotnie więziony zmarł w 1955 roku. Mąż najstarszej córki Wandy, prawnik, oficer Wojska Polskiego zginął w Powstaniu Warszawskim.

Komisarz Szymon Wykowski za wzorową służbę państwową w II RP był wielokrotnie wyróżniany i nagradzany. Ponadto otrzymał „Srebrny Krzyż Zasługi”, „Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości”, Srebrny oraz Brązowy Medal „Za długoletnią Służbę” a także „Medal za Wojnę 1918 - 1921” za udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 

Michał Krzysztof Wykowski 

A
A+
A++
Powrót
Drukuj